Cantares de Nadal e Reis
Houbo un tempo
en que foi tradición habitual ir cantar polas casas nestas festas de Nadal.
Grupos de
mozos e mozas percorrían a parroquia cantando panxoliñas, cantos de
Nadal ou cantares de Reis. A cambio, pedían o aguinaldo, xeralmente
en especie (viño, chourizos, touciño, doces, etc...) que logo consumirían todos
xuntos facendo unha festa ou foliada.En Noite Boa, á saída da Misa do Galo, os mozos percorrían a aldea cantando "panxoliñas" ou "nadais" e pedindo o aguinaldo. O día de Nadal facían outro tanto.
Na Noite Vella saíase a cantar polas casas os "manueis", as "xaneiras" e "aninovos" e a véspera de Reis os "cantares de reis" ou "aguinaldos".
Os temas das cancións estaban relacionadas co Nadal, aínda que non era estraño incluír algunha loubanza á casa para a que se estaba a cantar en cada momento para así conmover a xenerosidade do doador. No caso de que a persoa homenaxeada co cantar non colaborase, existían composicións que facían saber á veciñanza quen estaba menos disposto a compartir os seus alimentos.
Os cantos de Reis soen comenzar con
unhas estrofas de presentación dos "reiseiros" nas que se pedía
permiso ou licenza para cantar na casa. A continuación viña o propio canto de
Reis e adoitaba acabar con unha estrofa de loubanza ós da casa onde se cantaba
en caso de obter un aguinaldo xeneroso, ou unha estrofa ferinte si o aguinaldo
non era o desexado.
De seguido tocábase
unha xota ou unha muiñeira e convidábase aos da casa a danzar.
Os cantares interpretábanse
en cuadrillas, con variedade de
compoñentes e de instrumentos, ou en xugadas.
Estas formacións compóñense dun gaiteiro e de un ou varios cantores que van ao
seu carón e incorporan ocasionalmente percusión e instrumentos varios, sobre
todo os denominados humildes (botellas de anís, cunchas, paus, piñas,...)
A temática dos cantos
adoita xirar arredor da visita dos Reis a Cristo, ou do peregrinar de Xosé e de
María na busca dun lugar onde parir.
Pola zona sur da provincia de Pontevedra, conservan a súa
propia tradición de cantos de Nadal. Os
Ranchos de Reis e as Rondallas son típicas de esta comarca.
Das Rondallas xa hai constancia documentada
desde 1920. Hainas en Redondela, Vigo, Mos, Porriño e Ponteareas.
Os maiores din que,
logo de ir á leira, collían os instrumentos que había na casa, moitas veces
feitos a man, e logo ían de pasarrúas polos barrios, executando, con
instrumentos tradicionais, pezas do folclore coma muiñeiros, fandangos ou
pasodobres.
Os grupos contan coa
peculiaridade de que todos os seus membros van ataviados con capas e boinas e
que desfilan detrás dos abandeirados que portan un emblema co nome da rondalla.
Os Ranchos de Reis son típicos de
Redondela, Ponteareas, Mondariz, Salceda de Caselas e outras localidades da comarca do Condado.
Saen o 6 de xaneiro e
percorren as rúas entoando cantigas ao ritmo das pandeiretas e outros
instrumentos que acompañan as danzas. Son "danzas brancas" pola
preeminencia desta cor na vestimenta dos danzantes. As danzas que se executan
son xeralmente de paus, arcos, cintas e castañolas.
Hoxe, moitas das
antigas tradicións e dos antigos ritos perdéronse e outras van camiño de
esmorecer, pero aínda hai xente que se resiste a perder a nosa identidade como
pobo e mantén viva a nosa cultura popular.
